Op een vrijdagmiddag, als ik net weer anderhalve dag met migraine in bed heb gelegen, stuit ik op een artikel in The Guardian over een man die volledig van migraine is genezen na de overstap naar een speciaal groenterijk dieet. Twaalf jaar migraine had hij, waarvan zes maanden chronisch. Na drie maanden dieet was het over. Nu heeft hij al 7,5 jaar geen migraine meer gehad.
Tja, één persoon, denk ik meteen. Of dit dieet echt tegen migraine werkt, is nog niet netjes onderzocht, bij meer mensen en met een controlegroep. En het gaat om een man; ik vermoed dat mijn migraine samenhangt met vrouwelijke hormonen.
Maar, maar, maar. Mijn migraines komen de laatste maanden om de drie weken en mijn pillen werken vaak amper. Dan lig ik soms tweeënhalve dag in bed en voel ik me een paar dagen daarna ook nog beroerd.
Met even doormuizen en -klikken heb ik niet alleen het achterliggende wetenschappelijke artikel uit BMJ Case Reports zo gedownload, maar ook enkele eerdere artikelen waarin het dieet uitgebreid staat beschreven. Voor ik het weet zit ik alle ounces en cups uit de Amerikaanse beschrijving in grammen en milliliters om te rekenen. Ik zie het mezelf doen. Zo werkt dat dus, denk ik, zo worden mensen onbewezen behandelingen ingelokt. Ik ben niet eens écht wanhopig, ik ga niet dood, niet hieraan. En ik háát diëten. Maar ik kan het niet laten.
Gewoon even kijken wat het voor dieet is, maak ik mezelf wijs. Maar dat weekend ben ik alleen thuis en denk ik: ik kan het toch gewoon proberen? Nu ik weet dat dit dieet bestaat, zou een volgende migraine weleens als mijn schuld kunnen voelen. Dus pureer ik bijna een pond blauwe bessen, een banaan en ruim twee ons rauwe groene groente met wat cacao, lijnzaad, sojamelk en water tot bijna een liter groene smoothie, een hoeveelheid die ik dagelijks moet drinken.
Daarnaast moet ik elke dag minstens nóg 150 gram groene groenten eten, en 90 gram bonen, en liefst ook nog andere groenten, en wat noten en méér fruit, liefst bessen. Ik mag maar weinig volkorengranen en zetmeelhoudende groenten: maximaal twee boterhammen óf twee flinke aardappelen óf een kom rijst of pasta per dag. Geraffineerde graanproducten (witbrood, koekjes) mogen maar één keer per week. Ik moet me ook inhouden met suiker, olie (maximaal een eetlepel per dag, liever een theelepel) en dierlijke eiwitten: in totaal mag ik maximaal 100-170 gram vis, ei en zuivel, maar geen boter of kaas (vlees at ik al niet). En, gek genoeg: dagelijks maximaal twee dadels. (Ik wil meteen veel dadels.)
Op zaterdag haal ik alles in huis en gooi ik per ongeluk de eerste lading halfgepureerde smoothie om, dus op zondag begin ik pas echt fanatiek. Een halve liter groenige smoothie als ontbijt, niet heel lekker maar ook niet extreem vies. Om twaalf uur twee boterhammen met pindakaas, dus mag ik de rest van de dag geen brood, aardappel, rijst of pasta meer. Maar zaterdag had ik een gerecht gemaakt van ‘bloemkoolrijst’ (geraspte bloemkool) met boerenkool, uien, zwarte bonen, miso en sojasaus en dat was onverwacht lekker, dus nou en. Opgewekt googel ik welke blenders goed zijn, want die liter smoothie is veel werk met de staafmixer. Ik meet zelfs of zo’n blender onder de keukenkastjes zou passen.
Maar nadat ik een eind gewandeld heb, slaat mijn stemming om. Ik wil brood of koek maar ik moet nog een halve liter smoothie. Met tegenzin werk ik me door een glas heen terwijl ik me afvraag waar ik vandaag in vredesnaam nog bonen door kan doen. Hierom haat ik diëten, ze nemen je leven en gedachten over. En ik moet dit nog zeker een maand proberen om te weten of mijn volgende migraineaanval uitblijft. De moed zakt me in de schoenen.
Ik voel mezelf een nieuwe fase ingaan: die waarin ik dit dieet wil afkraken. Al die bessen, elke dag, het jaar rond, dat is toch idioot? Slecht voor het milieu en het riekt naar jagersverzamelaarsromantiek. Is dit dieet überhaupt gezond? Is er reden om te denken dat het tegen migraine kan helpen? Wat doe ik mezelf aan met deze bevlieging?
Ik stop ermee. Het laatste glas smoothie gaat door de wc, zonder tussenkomst van mijn lichaam. Ik heb het nog geen dag volgehouden. Dus doe ik het enige dat mijn schuldgevoel daarover kan bestrijden – en dat ik beter eerst had kunnen doen: ik bel drie experts en vraag naar hun mening.
De voedingsdeskundige
„Ik vind het een beetje riskant”, zegt Martijn Katan, emeritus hoogleraar voedingsleer (VU), als ik hem vraag of dit dieet gezond is. „‘Niet meer dan zoveel eiwit’ suggereert toch ‘hoe minder hoe beter’, maar dan blijft er alleen groente en fruit over. Daar kun je niet van leven. Vitamine D, jodium en calcium zitten er bijvoorbeeld nauwelijks in. Namaakvlees is tegenwoordig vaak verrijkt met bijvoorbeeld ijzer, vitamine B12 en zink, maar dat komt in dit menu niet voor. Met deze hoeveelheid groenten krijg je ook met antinutritionele stoffen te maken: in paksoi en kool zitten stoffen die de jodiumopname remmen.”
Als ik hem vertel dat de wetenschappers achter het dieet vermoeden dat het bèta-caroteen uit de groene groenten en bessen met zijn ontstekingsremmende effect migraine stopt, moet hij grinniken. „Als mede-migraineslachtoffer begrijp ik goed dat je dat wilt”, zegt hij. „Maar van te veel bèta-caroteen is nou juist aangetoond dat je er long- en maagkanker van kunt krijgen.”
Maar je weet nooit, zegt hij: „Stel dát je merkt dat dit dieet helpt. Dan kún je samen met een diëtist gaan kijken hoe je kunt binnenkrijgen wat moet, hoe je niet binnenkrijgt wat niet moet en hoe je het kunt volhouden. Er zit wel wat ruimte in. Maar als iemand in alle onschuld denkt: ‘ik ga mijn best doen, ik neem een kilo paksoi per dag en verder alleen groente en fruit…’” Dan wordt het gevaarlijk.
De migrainedeskundige
Een dieet kan heel ingrijpend zijn, zegt Antoinette Maassen van den Brink, hoogleraar neurovasculaire farmacologie met specialisatie migraine (Erasmus Universiteit MC). „Ik ben geen behandelaar”, benadrukt ze, „maar een dieet kan je beperken in je sociale contacten en levensvreugde als je bijvoorbeeld niet meer uit eten wilt.” Zoeken wat bij je past is op zich goed, denkt ze. „Ik ken migrainepatiënten die zeggen: van deze kaas of wijn krijg ik last. In placebogecontroleerd onderzoek bij grote groepen komt dat er niet uit, maar het kán bij hen wel zo zijn. Maar een dieet moet niet ontaarden in denken dat het je eigen schuld is als je toch migraine krijgt.”
Het is goed dat deze gevalsbeschrijving gepubliceerd is, zegt ze. „Sommige dingen worden bij toeval ontdekt. Maar dit is maar één man van 60. Het zou kunnen dat zijn migraine toch gestopt zou zijn op die leeftijd, dat zie je vaker. En misschien is hij sinds dat dieet ook wel meer gaan bewegen of beter gaan ontspannen. Bovendien was deze meneer een speciaal geval.” Medisch gezien, bedoelt ze: hij had ook hiv, astma en hoog cholesterol, en gebruikte tegen al die dingen medicatie. Dat stond niet in The Guardian.
„Bij dat artikel dacht je vast: waarom is hier niet massaal onderzoek naar gedaan? Maar we kunnen niet alles in één keer onderzoeken. En in de wetenschappelijke literatuur is verder ook geen verband bekend tussen bèta-caroteen en migraine.”
De placebodeskundige
„Voor heel veel klachten is geen een-op-een-oplossing”, zegt Andrea Evers, hoogleraar gezondheidspsychologie, gespecialiseerd in placebo-effecten (Universiteit Leiden). „Maar onze hele maatschappij is doordrongen van het idee dat er altijd een middeltje moet bestaan dat helpt. En hoe minder de reguliere zorg biedt, hoe meer mensen op zoek gaan naar alternatieven. Daar is op zich niks mis mee, zolang je naar de kosten en baten blijft kijken.” Het is heel menselijk, zegt ze, om hoop en vertrouwen te voelen bij mogelijke nieuwe behandeligen. „Leerprocessen beïnvloeden hoeveel hoop je voelt. Stel dat je bij de eerste groene smoothie nog een restje migraine had en dat dat sneller verdween dan gedacht. Dan was je langer hoopvol gebleven.”
Louter een placebo-effect kan al zorgen dat je je beter voelt. „Maar als een behandeling alléén maar een placebo-effect heeft, dan verdwijnt dat weer snel. Bij jou ging dat wel supersnel”, lacht ze.
Vervolgens kan er een ‘nocebo-effect’ optreden, het omgekeerde van een placebo-effect. „Dan ben je het vertrouwen in een behandeling zo verloren dat je er zelfs negatieve effecten van ondervindt.”
Als iemand daarna in een jojo-patroon terechtkomt, en van methode naar methode hopt, „dan wordt het een soort uitputtingsslag”, zegt Evers. „Dan is het veel effectiever om een vaste structuur of ritueel aan te houden, met maatregelen die je helpen om er zo goed mogelijk mee om te gaan. Ik zou je dan ook niet aanraden elke week een nieuw dieet te beginnen.”
Gelukkig maar, want daar moet ik echt niet aan denken.
